Tandheelkunde

Honden en katten hebben, net als mensen, eerst een melkgebit en ontwikkelen daarna hun permanente gebit, waar ze de rest van hun leven mee moeten doen. Bij meer dan 80% van de huisdieren ontstaan gebitsproblemen, mede doordat het voor eigenaren lastig kan zijn om het gebit van hun huisdier regelmatig te controleren. Bij de hond geldt dit al vanaf een leeftijd van 3 jaar. Deze gebitsproblemen zijn behalve pijnlijk soms ook een gevaar voor de gezondheid van uw hond of kat. Hieronder volgt een uitleg over het ontstaan van deze afwijkingen, hoe ze voorkomen kunnen worden en tenslotte wat eraan gedaan kan worden.

De opbouw

De opbouw van het gebit van onze huisdieren is hetzelfde als bij mensen. Zo heeft ook een hond of kat snijtanden, hoektanden en kiezen en bestaat elk element uit een kroon, een hals en 1 of meerdere wortels. De tanden zijn opgebouwd uit tandbeen, de kroon is bedekt door een glazuurlaag. De wortel zit vast in het kaakbot en in het midden van de tand loopt een kanaal waardoor de bloedvaten en wortels lopen. De tanden en de kiezen van de bovenkaak vallen net over de onderkaak heen.

Het wisselen van de elementen begint op een leeftijd van 14 weken. Op een leeftijd van 7 maanden hebben de hond en kat het complete permanente gebit.

Tandplak en tandsteen

Omdat er bij de meeste gezelschapsdieren geen tanden worden gepoetst, ontstaat er al vrij snel tandplak. Tandplak is een gele aanslag die je op tanden kunt zien. Deze bestaat uit een combinatie van speeksel, voedselresten en bacteriën. De tandplak ontwikkelt zich met name op de plaatsen waar het speeksel de mond in stroomt. Dit is aan de buitenkant van de hoektanden en de grote kiezen in de bovenkaak en aan de binnenkant van de snijtanden van de onderkaak. Uit tandplak kan zich tandsteen ontwikkelen, doordat mineralen uit het speeksel de tandplak omzetten in een kalkhoudende aanslag. Tandsteen is, in tegenstelling tot tandplak, niet meer weg te poetsen. De bacteriën in de tandplak zorgen voor ontstoken tandvlees. Hierdoor trekt het tandvlees zich terug en er ontstaat er een holte tussen het tandvlees en de tand. In deze holte kunnen voedselresten ophopen, waardoor het probleem steeds erger wordt. Het dier ontwikkelt een vieze ademgeur en uiteindelijk gaan de elementen loszitten, wat erg pijnlijk is. De bacteriën uit de holtes kunnen uiteindelijk ook in de bloedbaan terecht komen en zorgen voor ontstekingen in de lever, nieren of op de hartkleppen. Hierdoor kan uw huisdier ernstig ziek worden!

Andere gebitsproblemen

Trauma

Behalve het ontstaan van tandsteen kunnen er ook andere gebitsafwijkingen ontstaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan trauma. Hierdoor kan een tand of kies afbreken. Als dit gebeurt, is er een risico dat het wortelkanaal open komt te liggen. Hierdoor kan een wortelontsteking ontstaan. Dit zorgt op zijn beurt voor flinke kiespijn. Als er bij uw hond of kat een tand of kies is afgebroken, ga dan zo snel mogelijk naar uw dierenarts. Deze kan controleren of het wortelkanaal geopend is. Ook als er maar een klein stukje van de tand is afgebroken, dan is het wijs om toch contact met uw dierenarts te zoeken, omdat het harde glazuur dan beschadigd is en er een grote kans bestaat dat op den duur de gevolgen hetzelfde zijn als bij een open wortelkanaal. Uw dierenarts zal inschatten of de tand of kies verwijderd of gerepareerd moet worden. Repareren kan soms van belang zijn bij honden die hun gebit nodig hebben bij hun werk. Denk daarbij bijvoorbeeld aan pakwerk.

Slijtage

Vooral bij honden komt overmatige slijtage van de tanden nogal eens voor. Deze slijtage ontstaat geleidelijk en is vaak het gevolg van kauwen en overmatig spelen met voorwerpen als stokken, tennisballen en stenen. Vooral door veel kauwen op tennisballen kunnen de tanden en kiezen snel slijten. Als de tanden zover afgesleten zijn dat het wortelkanaal open komt te liggen, is dit pijnlijk en is behandeling noodzakelijk.

Tandvleeswoekeringen

Zowel bij honden als katten komen soms woekeringen van het tandvlees voor, ookwel epuliden genoemd. Vooral Boxers ontwikkelen deze woekeringen vaak. Het ziet eruit als wild vlees. De epuliden kunnen problemen geven doordat er voedselresten tussen ophopen, doordat ze gaan bloeden of in de weg zitten bij het kauwen. Vaak zijn ze goed te verwijderen. Er wordt geadviseerd wat van het weefsel op te sturen voor pathologisch onderzoek, omdat 1 op de 5 epuliden kwaadaardig kan zijn.

Tandverkleuringen

Soms valt opeens op dat een tand of kies paars tot donkergrijs verkleurd is. Bij jongere dieren zijn soms meerdere elementen verkleurd. Als plotseling 1 tand bij een volwassen dier verkleurd, dan is er vaak sprake van een bloeding of ontsteking in het wortelkanaal. Neem dan contact op met de dierenarts. Als er bij jonge honden en katten meerdere elementen verkleurd zijn, dan kan dit komen door bepaald medicijngebruik op jonge leeftijd of doordat de moeder tijdens de dracht bepaalde medicijnen heeft gehad. Heel soms kan het om een erfelijke afwijking gaan.

Afwijkingen speciaal bij katten

Er zijn twee tandheelkundige problemen die typisch bij de kat voorkomen: ontstoken tandvlees en tandhalsbeschadigingen.

Katten hebben nogal eens last van ontstoken tandvlees, gingivostomatitis. Bij het openen van de bek valt vuurrood tandvlees op. Dit kan bij de tanden en kiezen zelf zijn, maar ook verder naar achteren in de bek. De eigenaar valt vaak op dat de kat minder eet en drinkt en daardoor vermagerd. Dit komt door de heftige pijn die hierbij gevoeld wordt. Soms is een virusinfectie de oorzaak. Vaak is de oorzaak echter moeilijk te achterhalen. Vaak zal uw dierenarts eerst bepaalde medicatie proberen. Als dit geen effect heeft, zullen soms tanden en kiezen verwijderd moeten worden en zal er aangepast voedsel en tandenpoetsen nodig zijn!

Verder hebben katten, in tegenstelling tot honden, nogal eens last van tandhalsbeschadigingen. Deze beschadigingen beginnen bij de wortel en breiden zich uit naar de kroon. Er vallen gaten in de kroon die worden afgedekt door ontstoken tandvlees. De gaten zijn erg pijnlijk. Als er gaten in de kroon ontstaan zijn, dan zijn de wortels vaak al grotendeels verdwenen. Deze afwijkende elementen moeten verwijderd worden.

Afwijkingen bij jonge dieren

Ook bij jonge dieren komen afwijkingen aan het gebit voor. Vaak gaat het hier dan om een afwijkende stand van melktandjes en kiezen. Door de afwijkende stand kunnen zij ervoor zorgen dat de permanente elementen niet goed door kunnen komen. Ook kunnen zijn door prikken in de lip of gehemelte pijn veroorzaken. Soms is het nodig om deze afwijkende melktandjes te verwijderen.
Vooral bij kleine hondenrassen blijven de melkhoektanden weleens staan, persisterende melktanden genoemd, terwijl de volwassen hoektanden zich al ontwikkelen. Hierdoor kan de stand van de volwassen hoektand afwijkend worden en vaak blijven er voedselresten en haren tussen de nieuwe en de oude tand zitten, wat een ontsteking kan veroorzaken. In enkele gevallen blijven er ook wat melksnijtanden zitten. Deze melktanden (hoek- en snijtanden) moeten verwijderd worden voordat de permanente tand uitgegroeid is.
Bij sommige rassen is de onderkaak langer dan de bovenkaak, zoals bijvoorbeeld bij de Engelse en Franse Bulldog en de Perzische kat. Dit geeft zelden problemen met eten, maar als de onderbeet in te ernstige mate aanwezig is, kan dit problemen met kauwen geven.

Gebitsproblemen voorkomen

Om gebitsproblemen te voorkomen kunt u zelf een aantal maatregelen nemen. Vaak werkt een combinatie ervan het beste. Hieronder volgt een samenvatting van de mogelijkheden.

Dieet aanpassen

Om het ontstaan van tandplak en tandsteen zoveel mogelijk te voorkomen, is het belangrijk om brokken in plaats van blikvoer te geven. Brokken zorgen namelijk door de kauwbewegingen voor een mechanische reiniging van het gebit. Omdat sommige katten en honden ook nauwelijks op normale brokken kauwen, zijn er tegenwoordig speciale brokken tegen tandplak en tandsteen in de handel. Deze brokken vallen door hun samenstelling minder snel uit elkaar en sluiten bij het kauwen om de kiezen, zodat de kiezen goed gereinigd worden. Voorbeelden van zulke brokken zijn T/D brokken van Hill’s en Dental brokken van Royal Canin.

Blikvoer is erg slecht voor het gebit. Ten eerste vindt er geen mechanische reiniging plaats, maar daarnaast blijft het ook tussen de tanden en kiezen plakken, waardoor tandplak en -steen snel zal ontstaan.

Tanden poetsen

Net als bij mensen geldt dat tandbederf het beste kan worden tegen gegaan door tanden poetsen. Bij honden is dit vaak goed aan te leren. Bij katten is dit lastiger. Soms lukt het om het kittens aan te leren. Anders kunt u minimaal 1 x per dag met uw duimen over de wangen de tanden en kiezen masseren. Er bestaat ook speciale tandpasta voor katten die u daarbij kunt gebruiken. Zo worden ook voedselresten en plak verwijderd en de kat laat het een stuk beter toe!
Bij honden is het vaak wel aan te leren. Het beste kunt u meteen als pup beginnen, maar ook bij een volwassen hond is het meestal nog goed te doen. U kunt het beste een speciale tandenborstel voor honden gebruiken. Gebruik nooit tandpasta voor mensen: honden vinden het erg vies en doordat de hond de tandpasta doorslikt kan de fluoride een vergiftiging veroorzaken. Tegenwoordig zijn er speciale hondentandpasta’s op de markt die veilig gebruikt kunnen worden en daarnaast ook erg smakelijk gevonden worden. Ook poetsen met alleen water is een optie.
Als poetsen met een tandenborstel niet lukt, dan kunt u ook een speciale vingertandenborstel gebruiken. Is ook dit lastig, dan kunt u een nat gaasje om uw vinger wikkelen. Door de ruwe structuur zorgt het gaasje voor reiniging van het gebit.
Het beste kunt u dagelijks de tanden poetsen, maar ook bij 1 x in de 2 dagen poetsen worden al goede resultaten behaald. De plaatsen waar u goed moet poetsen zijn: de buitenkant van de achterste kiezen, de buitenkant van de hoektanden en de binnenkant van de snijtanden in de onderkaak. De rest van de tanden en kiezen hoeft u niet aan de binnenkant te poetsen. Hierdoor kunt u, door de lip van uw hond omhoog te tillen, de meeste plekjes al bereiken.
Het is belangrijk om het tandenpoetsen rustig op te bouwen. Begin eerst met het optillen van de lip en het bekijken van de kiezen. Probeer hierbij de ogen niet te bedekken. Als dit goed gaat, dan kunt u eerst met uw vinger over de tanden en kiezen wrijven. Laat u hond ook dat goed toe, dan kunt u weer een stap verder gaan. Begin voorzichtig met het poetsen en het laten wennen aan de tandpasta. Twijfelt u of wilt u zien hoe u het poetsen het beste kunt aanpakken, kom dan met uw hond langs op de praktijk, zodat we het u kunnen laten zien.

Kluiven

Het gebit van honden kan ook gereinigd worden door ze te laten kauwen op harde botten of speciale tandenkauwsticks. Als uw hond van kluiven houdt, dan kunt u ook zo goede resultaten behalen.

Antibacteriële vloeistoffen en poeders

Tegenwoordig bestaan er ook antibacteriële vloeistoffen voor door het drinkwater en poeders voor over het voer. Op zichzelf bereik je hiermee vaak onvoldoende resultaat, maar in combinatie met andere maatregelen kunnen ze een goed resultaat opleveren.

Behandeling van tandproblemen

Tijdens de kitten- en puppievaccinaties zal de dierenarts het gebit van uw hond of kat controleren. Afwijkende standen zullen hierbij opgemerkt worden. Ook bij de jaarlijkse vaccinatie wordt het gebit altijd gecontroleerd. Het is verstandig om op 7 maanden leeftijd langs te komen voor een extra controle, omdat dan het volledige permanente gebit aanwezig is. Dan zullen afwijkingen snel opgemerkt en eventueel verholpen kunnen worden. Deze controle is gratis en na de puppievaccinatie zult u hier thuis een uitnodiging voor ontvangen.
Als uw hond of kat tijdens het onderzoek last blijkt te hebben van tandsteen, dan zal het gebit door de dierenarts gereinigd moeten worden. Onder narcose worden eerst de grote stukken tandsteen van de elementen verwijderd. Pijnlijke, losse, ontstoken en aangetaste tanden en kiezen zullen verwijderd worden. Daarna worden met ultrasone apparatuur de kleine resten tandsteen verwijderd. Tenslotte zullen de tanden en kiezen gepolijst worden. Soms is het nodig dat uw huisdier nog enige tijd pijnstillers en antibiotica toegediend krijgt.

Heeft u nog vragen of wil u het gebit van uw hond of kat laten controleren: neem dan contact op met Dierenkliniek Pasteurstraat.